Notit

bitkibilim

Mars Tarlası

[Özgün Yazıdır]
Tarih: 27.02.2021
Yazar: Emre Sezer
Ortalama Okuma Süresi: 8 dakika

        Uzayda Gargantua gibi bir astrofizik cisminin her şeyi nasıl yediğinden bahsetmiştik. Eğer okumadıysanız “Kurgulardaki Bilim” serimizin Gargantua hakkındaki yazılarına buradan ulaşabilirsiniz. Peki, uzayda biz ne yiyeceğiz? Bu yazımda “The Martian” (Marslı) yapımındaki “patates kolonisini” analiz ederek bu soruyu cevaplandırmaya çalışacağım.

        The Martian’da, Mars gezegeninde mahsur kalan Watney yiyecek üretmek için Dünya’dan getirilen patatesleri kullanarak kapalı sistem içerisinde patates tarlası kuruyor. Bunun mümkün olup olmadığını analiz etmek için hızlıca birkaç konuya değineceğim.

        Patateslerden başlayalım. Patates bilimsel olarak “Solanum Tuberosum” olarak sınıflandırılan bir bitki türüdür. Toprak altında yetişir ve yumruları insanlar tarafından kızartma, püre, kumpir gibi çeşitli şekilde yeniliyor. Patatesler vejetatif olarak ürerler. Yani yenilen yumruları uygun ortam koşulları sayesinde genetik olarak kendisiyle aynı yeni patatesler ürer. The Martian’da olduğu gibi uygun ortam koşullarında patatesleri toprağa gömerek yeni patatesler üretilebilir. Bu kesinlikle mümkündür.

The Martian-1

      Mars toprağı patates vb. diğer bitkilerin yetiştirilmesi için ne kadar elverişlidir?

        2008 yılında Nasa’nın Phoenix kondusu tarafından gönderilen veriler sayesinde Mars toprağının magnezyum, sodyum, potasyum ve klorür içerdiğini biliyoruz. Bu maddeler organik bileşenlerin var olması için önemlidir. Toprakta elementlerden daha önemli hayati bir etken daha var o da bakteriler. Bakterilerin hepsi zararlı değildir, hatta bazı bakterileri canlılık için olmazsa olmaz diye de sayabiliriz. Bitkiler için de durum böyle. Çoğu canlı yüzeyde bulundukları gibi bitkilerin köklerinde de yararlı bakteriler bulunur. Bitki köklerinde bulunana bu yararlı bakteriler bitkilerin gelişmesinde, canlı kalmasında önemli görev üstlenirler. Şu an için Mars’ta bulunan herhangi bir bakteri olmadığı için bu konu hakkında net bir şey söylemek mümkün değil. Ama bu konuda araştırma yapan ekipler var.

        Indigo Agriculture adlı şirket bu konuda çalışmalar yürütmektedir. Bu çalışmalarıyla, her bitkide yararlı bakterilerin var olduğunu ve bakterilerin tarım için büyük potansiyel taşıdıkları gösterildi. Wageningen Çevresel Araştırma ekibi de Mars toprağına yakın bir toprak simüle ederek bitki yetiştirilip yetiştirilemeyeceğinin deneylerini yaptılar. Bu deneyler kapsamında domates, turp, kinoa, bezelye, ıspanak gibi bitkileri kullandılar. Deneylerin sonucunda simüle ettikleri topraklarda başarılı sonuçlar aldılar.

Indigo-Agriculture-Samples

        Tabii Mars’ta patates vb. bitkiler yetiştirmek istiyorsak toprak tek etken değil. Toprakla beraber atmosfer koşullarının da önemi var. Mars’ın atmosferi oldukça ince ve soğuktur. Bu şartlar bitkilerin yetişmesi için olumsuzluk ifade etsede, ayrıca aylar süren fırtınalara da sahiptir. Bu fırtınalar sonrasında yeni filizlenen bitkilerin köklerinin henüz sağlam olmamasından dolayı yerlerinden koparak ölebilirler. En iyi ihtimalde üzerleri toprakla kaplanacaktır. Bu fırtına süresince yeterli ışık miktarını da alamayacaklardır. 

        Bu etkenlerden ayrı bir şekilde “su” konusuna değinmek istiyorum. Mars konumu ve eksen eğikliği göz önünde bulundurularak şu anda yüzeyinde sıvı bulundurmuyor. Su yatakları ve kutup bölgelerinde donmuş su kütleleri bulunsa da henüz araştırmalar tam olarak netlik kazanmış değil. Nasa, Mars buzulları ile ilgili yaptığı çalışmada buzulların eridiği zaman Mars’ın yüzeyini kaplayarak 11 metre derinliğinde okyanus oluşturacağını hesapladı. 

        Bütün bilgiler ışığında yazının başına geri dönersek; Watney karakterinin yaptığı gibi kapalı ortam koşullarında Dünya atmosferini, ışık, basınç, nem gibi etkenler ile, simüle ettiğimiz bir ortamda insan dışkısını kullanarak Mars toprağını bakteri gibi organik bileşenler kazandırabiliriz. Böylece patates vb. bitkilerin üremesi için gerekli ortam koşullarını oluşturabiliriz. 

        Her şey yolunda gittiğinde Mars tarlamız Watney’in yaşadığı gibi kapalı ortam içerisinde meydana gelebilecek patlama ile tarlamız zarar gördüğünde oluşan açıklığı halat, bant ve muşamba ile onarabilir miyiz? Onarabiliriz. Marsın atmosferinin ince olduğunu biliyoruz. Kapalı sistemimizin içerisinde Dünya koşullarını simüle ettiğimiz için bant ve halatların gücünden daha güçlü basınca ihtiyacımız olmayacak. Tabii bu yöntem Marsta olduğumuz için en güvenli yöntem değildir. Ama aklımızın kenarında bulunsun.

        The Martian’ın Mars tarlası için bilimsel kaynaklara dayandığını, iyi analiz ile kurgulandığını söyleyebilirim. Ek olarak The Martian filmin jenerik bölümünde çalan Freddie Perren ve Dino Fekaris tarafından yazılan Gloria Gaynor’un söylediği “I Will Survive” Şarkısının Ajda Pekkan’ın “Bambaşka Biri” olarak türkçeye çevirdiği versiyonunu da dinlemenizi tavsiye ederim.

 

Ajda Pekkan – Bambaşka Biri

 

KAYNAKÇA & İLERİ OKUMA & DİNLEME

Mars’ta bitki yetişir mi | NotitPatates | WikipediaVejetatif Üreme | WikipediaPeriyodik Tablo | ptable.comFood for Mars and Moon | WagenIngen EnvIronmental ResearchBitki Probiyotik Bakteriler: Bitkiler Üzerindeki Rolleri ve Uygulamalar | Çiğdem KüçükPlant probIotIc bacterIa: solutIons to feed the world | Esther Menendez & Paula Garcia-FraileIndigo Agriculture | Indigo Agriculture

Indigo Agriculture | WikipediaDünya Atmosferi | WikipediaMars Atmosferi | WikipediaMars | WikipediaMarstaki Su | WikipediaMars Buzulları | NASAI Will Survive | Gloria GaynorBambaşka Biri | Ajda PekkanBaşlık Görseli | The MartIan (Film)The MartIan-1 Görseli | The MartIan (Film)Indigo-Agriculture-Samples Görseli | IndIgo AgrIculture

Mars Tarlası Read More »

Mars’ta Bitki Yetişir Mi?

[Science Daily yazısından çevrilmiş ve düzenlenmiştir]
Tarih: 12.01.2021
Yazar: Fuat Bayrakçı
Ortalama Okuma Süresi: 6 dakika

        Jeologlar, Mars’ta bitki yetiştirmeye yardımcı olmak için toprak koşullarını simüle ediyor. İnsanlığın bir sonraki dev adımı Mars’ta olabilir. Ancak bu görevler başlamadan önce, bilim insanlarının kızıl gezegende ekin yetiştirmeyi öğrenmek de dahil olmak üzere çok sayıda çığır açan ilerleme kaydetmeleri gerekiyor.


        Pratik olarak konuşursak, astronotlar uzayda sonsuz bir üst toprak kaynağını taşıyamazlar. Dolayısıyla, Georgia Üniversitesi jeologları, halihazırda gezegenin yüzeyinde bulunan malzemeleri en iyi şekilde nasıl kullanacaklarını araştırıyorlar.


        Bunu yapmak için, Mars’ta bulunan malzemeleri taklit eden yapay toprak karışımları geliştirdiler. Icarus dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmada, araştırmacılar Mars toprağının ne kadar verimli olabileceğini belirlemek için yapay toprakları değerlendirdiler.

        UGA jeoloji doktora adayı ve çalışmanın baş yazarı Laura Fackrell, “Mars’ın yüzeyinde kolayca elde edebileceğiniz malzemelerin belirli özelliklerini simüle etmek istiyoruz” dedi. 

        Bu Mars karışımlarının mineral yapısını veya tuz içeriğini simüle etmek, bize toprağın potansiyel verimliliği hakkında çok şey söyleyebilir. Besinler, tuzluluk, pH gibi şeyler, bir toprağı verimli kılan şeyin bir parçasıdır ve Mars topraklarının bu spektrumda nerede olduğunu anlamak, yaşayabilir olup olmadıklarını ve değilse, onları yaşayabilir hale getirmek için kullanılabilecek uygun çözümler olup olmadığını bilmenin anahtarıdır.

        Son on yılda, Mars’taki yüzey araştırmaları, gezegenin yüzeyinin kimyasının anlaşılmasını genişletti. Ekip, NASA’nın yüzey örneklerinden alınan verileri kullanarak, benzerleri geliştirmek için regolit veya yüzeye yakın gevşek malzeme üzerinde çalıştı.


        İnce atmosferi, aşırı soğuk ve düşük oksijene rağmen, Mars’ın yüzeyinin nitrojen, fosfor ve potasyum dahil olmak üzere bitki temel besin maddelerinin çoğunu içerdiği bilinmektedir.

        Besinlerin varlığı büyük engellerden birini başarır, ancak yine de daha fazla zorluk vardır. Fackrell, “Sorunlardan biri, varlıklarının bitkiler için erişilebilir oldukları anlamına gelmemesidir” dedi. “Eğer toprağa bir bitki koyarsanız, sadece demir veya magnezyum orada olduğu için bitkinin onu topraktan çekebileceği anlamına gelmez.” Ayrıca, besinler yeterli miktarda bulunabilir veya bulunmayabilir veya konsantrasyonları bitkiler için toksik olacak kadar yüksek olabilir.


        Simüle edilmiş Mars topraklarını kullanan Fackrell ve diğer araştırmacılar, yapay simülanların dokularının kabuklu ve kurumuş olduğunu keşfettiler; bu, Mars topraklarının bazı beklenmedik koşullarını yansıtarak bunların kullanımını daha zor hale getirebilir.


        Bu zorluklar, görevi imkansız yapmasa da çok zor bir hale gelitirir. Ekip, tarım bilimine bakarak, dünyada kullanılan, toprağın durulanmasından bakteri veya diğer mantarlar gibi aşılayıcıların toprağa eklenmesine kadar uzanan önerileri, bitkilerin büyümesine yardımcı olmak için Mars’a uyarlıyorlar.

        Rusya’nın Uzak Doğusundaki Kamçatka Yarımadası’nda kaplıcalarda yaşayan mikropların karşılaştığı ekstrem ortamlar üzerine yüksek lisans tezi araştırması yaparken Schroeder ile jeomikrobiyoloji alanındaki çalışmalarına başlayan Fackrell “Belirli bakteri ve mantar türlerinin bitkiler için faydalı olduğu biliniyor ve bunları Mars’ta gördüğümüz gibi stres koşulları altında destekleyebilir.” dedi.

        Bilim adamları ayrıca, Dünya için tarımsal araştırmalardaki potansiyel yenilikler için yaptıkları araştırmanın sonuçlarını da görüyorlar. Fackrell, “Mars’ta çiftçilik hakkında öğrendiğimiz her şey, Dünya üzerindeki zorlu ortamlarda çiftçiliğe yardımcı olabilir ve bu da sürdürülebilir bir gelecek inşa etmemize yardımcı olabilir,” dedi. Nihai çözüm ne olursa olsun, Mars’a insanlı bir görev olasılığı, yiyecek yetiştirme yeteneğine bağlıdır.

 

KAYNAKÇA & İLERİ OKUMA

ÇEVİRİ | SCIENCE DAILYBAŞLIK GÖRSELİ | NASA

Mars’ta Bitki Yetişir Mi? Read More »

Scroll to Top