Tarih: 05.01.2021
Yazar: Fuat Bayrakçı
Ortlama Okuma Süresi: 3 dakika
Renk, maddenin doğal bir özelliği gibi görünebilir, ancak aslında bir sürecin sonucudur. Özellikle, maddenin ışıkla nasıl etkileşime girdiği ile ilgilidir. Parçacık fiziğinin Standart Modeline göre Renk yükü, kuarkların ve gluonların ayırt edici özelliğine verilen addır. Tüm temel parçacıkların bir renk yükü yoktur.
Temel bir parçacığın renk yükü, sıradan insan renk görüşüyle ilgili değildir. Görsel renk algısı, fotonların gözdeki koni ve çubuk hücreleri ile etkileşimini içeren karmaşık bir fizyolojik olgudur. Elektromanyetik spektrumun görsel kısmındaki fotonlar, terimin genel anlamıyla -renkli- olarak algılanır. Göz tarafından başka hiçbir temel parçacık algılanmaz. Dolayısıyla, tüm temel parçacıklar, terimin sıradan anlamında bir renge sahip değildir.
Bir atomda, çekirdeğin yörüngesindeki elektronlar gelen ışık enerjisini emer ve daha yüksek enerji seviyelerine atlar. Bu “uyarılmış durumlar” kararsızdır ve kararlı hallerine geri döndüklerinde, elektronlar belirli bir renk olarak gördüğümüz belirli ışık dalga boylarını yeniden yayarlar. Ancak tek bir elektron- veya herhangi bir atom altı parçacık- gelen ışık enerjisini basitçe temizler ve bu nedenle herhangi bir özel renkten yoksundur.
PEKİ ATOM ALTI PARÇACIKLARIN ŞEKLİ NEDİR?
Genellikle elektronların, protonların ve benzerlerinin minik misketler gibi mükemmel küresel olduklarını düşünürüz fakat parçacık küresel değildir. Üç boyutlu olasılık dalgalarıdır, her yerinde loblar, kutuplar ve kuantum bulanıklığı vardır. Yine de elektronlar söz konusu olduğunda bu oldukça doğru görünse de proton çalışmaları sürekli şekil değiştirdiklerini ortaya çıkardı. Fizikçiler, onlara parçacıkları ateşleyerek ve sonuçta ortaya çıkan yörüngeleri analiz ederek, protonların şeklinin, içlerindeki kuark adı verilen daha küçük parçacıkların hızından etkilendiğini keşfettiler, bunlardan üçü her birinin içinde dönüyor.
İşte dört proton şekli:
- Yer fıstığı (PEANUT): Protonla aynı yönde dönen en hızlı kuarklar tarafından üretilir
- Rugby topu (RUGBY BALL): Yer fıstığı ve simit şekillerinden daha yavaş hareket eden kuarklar tarafından üretilir
- Simit (BAGEL): Protonun tersi yönde dönen en hızlı kuarklar tarafından üretilir
- Küre (SPHERE): En yavaş kuarklar tarafından üretilir.
KAYNAKÇA & İLERİ OKUMA
ÇEVİRİ | SCIENCE FOCUS DERGİSİ
